Orta Doğu Uzmanı Haydar Oruç, Şin-Bet Başkanı Ronen Bar’ın görevden alınmasının gerisinde yatan sebepleri AA Tahlil için kaleme aldı.
***
Hamas’ın silahlı kanadı Kassam Tugayları 7 Ekim 2023’te Aksa Tufanı saldırısını gerçekleştirdiğinde neredeyse bütün dünya İsrail’in kelamda her şeyi duyan ve her şeyi gören istihbarat teşkilatının bu taarruzdan nasıl haberdar olmadığını ve önleyemediğini tartışmıştı. Gazze üzere dört tarafı çevrili ve yalnızca 365 kilometrekare olan bir toprak kesiminde hayata geçirilen Aksa Tufanı saldırısının; havadan, karadan, denizden sızmalarla ve İsrail’in hudut muhafaza birliklerini de sağır ederek gerçeklemesi hasebiyle uzun bir hazırlık gerektirdiği varsayım edildi. Bu sebeple, hazırlıkların kesinlikle izlemeye yahut dinlemeye takılmış olabileceği ileri sürüldü.
Bu soru işaretleri İsrail’in tüm güvenlik ve istihbarat ünitelerine büyük bir gölge düşürdü. Hatta askeri istihbarattan sorumlu olan Askeri İstihbarat Dairesi (AMAN) Şefi Tümgeneral Aharon Haliva, Nisan 2024’te 7 Ekim’deki başarısızlığını kabul ederek istifa etti. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve çok sağcı hükümeti ise 7 Ekim ile ilgili olarak hiçbir sorumluluğu kabul etmediği üzere bu mevzunun tek muhatabının ordu ve istihbarat üniteleri olduğunu ileri sürerek devletin kurumlarını halkın önüne atmayı tercih etti.
Tüm bunlar olup biterken iç istihbarattan sorumlu olan Şin-Bet teşkilatının, 7 Ekim hücumlarıyla ilgili olarak kimi hükümet yetkililerini de içine alan bir soruşturma yürüttüğü ileri sürülmüş lakin bu mevzuda net bir bilgi verilmemişti.
Bunun yanı sıra yükselen tenkitlere daha fazla dayanamayan İsrail Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi, Ocak 2025’te istifa edeceğini açıkladı ve mart başı prestijiyle da vazifesinden ayrıldı. Bu gelişme, beklenen yeni bir istifa haberi için gözlerin Şin-Bet’e çevrilmesine yol açtı. Lakin Şin-Bet Şefi Ronen Bar vazifesinin başında olduğunu ve istifa etmeyeceğini açıkladı. Ronen Bar’ın bu açıklamaları üzerine Netanyahu, Şin-Bet şefi ile ortasında itimat eksikliği olduğunu ileri sürerek Bar’ı misyondan alacağını açıkladı.
Şin-Bet Şefi Ronen Bar neden vazifeden alındı?
İşte ne olduysa bundan sonra oldu ve “Katargate” ismi verilen kriz patlak verdi. Çünkü Netanyahu tarafından vazifeden alınmak istenen Bar, Netanyahu ve danışmanlarını, zımnî bilgileri yabancı medyaya sızdırmak ve Hamas’ı mali olarak destekleyen Katar’dan para kabul etmek üzere ulusal güvenlik ihlalleri argümanları nedeniyle soruşturduğunu ve bu şartlar altında başbakanın kendisini vazifeden almasının uygun olmayacağını açıkladı.
Şin-Bet şefinin ileri sürdüğü tezler üzerine başsavcılık makamı da mevzuyu kıymetlendirdi ve İsrail kanunlarına nazaran başbakanın Şin-Bet şefini vazifeden alma yetkisinin olduğunu lakin mevcut şartlarda bu ikili ortasında bir çıkar çatışması olduğunu belirtti. Başsavcılık bu nedenle, Netanyahu’nun Bar’ı direkt vazifeden almak yerine, bu mevzuda karar vermek üzere bir türel komite kurmasının ve komitenin raporuna nazaran hareket etmesinin uygun olacağını açıkladı.
Başsavcılığın mütalaasına karşın Netanyahu kararında ısrar etti ve Bar’ın vazifeden alınmasını güvenlik kabinesine de getirerek hükümetin tam takviyesini aldı. Bunun üzerine Bar, kabinedeki bakanlara hitaben bir mektup gönderdi ve ülkenin savaş şartlarında olması nedeniyle vazifeden almanın uygun olmayacağını, ayrıyeten Şin-Bet’in başbakan ve ofisi hakkında yürüttüğü soruşturmada değerli kanıtlara ulaşıldığını yazdı. Ayrıyeten Bar, başbakanla ortasındaki çıkar çatışması olduğunu, kendisinin şahsî olarak Netanyahu’ya değil devlete bağlı olduğunu ve ileri sürülen inanç eksikliğinin kelam konusu olamayacağını belirtti. Özcesi Şin-Bet Şefi misyondan alınmasının hem türel hem de etik bakımından uygun olmadığını ileri sürdü.
İsrail iç siyasetinde bunlar yaşanırken Netanyahu 18 Mart’ta Gazze’ye akın buyruğunu vererek 19 Ocak’tan beri devam eden ateşkesi bozdu ve Hamas’ın elinde kalan rehinlerin hayatını riske attı. Ateşkesin bozulması üzerine rehine yakınları tekrar sokaklara çıkarak Netanyahu ve hükümetini protesto etmeye başladı. Hatta bu sürece muhalefet partileri ve sivil toplum kuruluşları (STK) da dahil oldu ve tıpkı iki yıl evvelki yargı ıslahatı tartışmalarında olduğu üzere genel grev ve sivil itaatsizlik davetleri yapıldı.
Sadece protestolara katılmakla yetinmeyen kimi muhalefet partileri ve STK’lar yüksek mahkemeye başvurarak Netanyahu’nun Bar’ı misyondan alma kararı hakkında yürütmenin durdurulmasını talep etti. Yüksek mahkeme ise 21 Mart’ta açıkladığı kararla misyondan almayı durdurdu ve 8 Nisan’da yapılacak duruşmaya kadar Bar’ın vazifesinin başında kalacağına, yerine rastgele bir atama yapılamayacağına hükmetti.
Netanyahu köşeye sıkışıyor
31 Mart’a gelindiğinde Netanyahu’nun danışmanları Eli Feldstein ve Yonatan Urich, “Katargate” soruşturması kapsamında sorgulandıktan sonra tutuklandı. Netanyahu da bu kapsamda tabire çağrıldı ve avukatı marifetiyle tabir verdi. Şu an için Netanyahu kuşkulu durumunda değil lakin ortaya çıkacak yeni kanıtların ve sözlerin soruşturmaya dahil edilmesiyle vatana ihanetle suçlanması kelam konusu olabilir.
Netanyahu, sokak protestoları, genel grev ve sivil itaatsizlik davetleri, başsavcılığın mütalaası ve yüksek mahkemenin yürütmeyi durdurma kararından sonra danışmanlarının tutuklanmasına karşın geri adım atmadı. İsrail Başbakanı daha evvel Bar’ın 10 Nisan’a kadar vazifesinin başında kalacağını söylemesine karşın 1 Nisan’da eski Deniz Kuvvetleri Kumandanı Eli Sharvit’i Şin-Bet şefi olarak atadığını açıkladı.
Sonuç olarak, Netanyahu’yu hakkındaki yolsuzluk davalarına ek olarak “Katargate” soruşturması kapsamında da uzun bir yargılama süreci bekliyor. Tıpkı yolsuzluk davaları sürecinde olduğu üzere bugün de ordu, polis ve istihbarat üzere devlet kurumlarını suçlayan Netanyahu’nun, başbakanlık koltuğunda kalabilmek için devlet kurumlarıyla çatıştığı, yüksek mahkemenin kararını uygulamadığı ve toplumun taleplerini göz arkası ederek yalnızca kendi koltuğunu garanti altına almaya çalıştığı görülüyor.
Netanyahu hükümetinin bugün prestijiyle mecliste çoğunluğu elinde bulundurması hasebiyle kısa müddette düşmesi beklenmese de 2026 sonunda yapılacak seçimde tekrar iktidar olması güç gözüküyor. Lakin Netanyahu’nun o tarihe kadar Şin-Bet şefini yöntemsiz formda vazifeden alarak, yargıç seçim komitesinin yapısını değiştirerek ve tahminen de en kıymetlisi rehinlerin hayatını önemsemeden Gazze’ye yönelik hücumlara devam ederek beklenen bir iç savaşı tetiklemeye uğraş ettiği ve bu sayede iktidarını sürdürme hesapları yaptığı anlaşılıyor.
[Haydar Oruç, Orta Doğu Uzmanıdır.]
*Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editoryal siyasetini yansıtmayabilir.
