Dünyanın pek çok coğrafyasında yapılar inşa eden Osmanlı‘nın başmimarı Mimar Sinan, ustalık, mühendislik, ince personellik ve mimari dehasıyla yaptığı birbirinden mükemmel yapıtları gelecek kuşaklara miras bıraktı.

Mimarlık tarihinin mihenk taşı Mimar Sinan, Yavuz Sultan Selim’in hükümdarlığı devrinde devşirme olarak İstanbul’a getirildi. Yasal Sultan Süleyman periyodunda ise yeniçeri olan Sinan, padişahın 1521 Belgrad ve 1522 Rodos seferlerine katıldıktan sonra başarılarıyla süratle yükseldi.

Mimar Sinan, yarım asırlık mimarlık serüveninde irili ufaklı yüzlerce yapıyı tasarlayıp inşa ve tamir etti. Sinan, hayatı boyunca 82 cami, 52 mescit, 55 medrese, 7 darülkurra, 20 türbe, 17 imaret, 3 darüşşifa, 6 su yolu, 10 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 hamam olmak üzere 350’den fazla yapıta imza attı.

İmparatorluğun birçok köşesinde eserler veren Mimar Sinan, mesleğinde katettiği etapları üç büyük yapıtıyla tanımladı. Mimar Sinan 1548’de tamamladığı Şehzade Mescidi’ni “çıraklık eseri’, 1557’de bitirdiği Süleymaniye’yi “kalfalık eseri”, 1575’te ibadete açılan Selimiye’yi ise “ustalık eseri” olarak niteledi.

Sanat tarihçisi Süleyman Faruk Han Göncüoğlu, “9 Nisan Mimar Sinan’ı Anma ve Mimarlar Günü” kapsamında AA muhabirine, yapıtlarındaki ustalık, mühendislik, ince personellik ve mimari dehasıyla hayranlık uyandıran Mimar Sinan’ı anlattı.

Dünya mimarlık tarihinde değerli bir periyoda imzasını atan Mimar Sinan’ın, mimarlık ve şehircilik konusunda büyük bir uzaklık alınmasını sağladığını belirten Göncüoğlu, onunla birlikte dünya medeniyet tarihçesinin ortaya konulduğunu lisana getirdi.

Temelinden son kilit taşına kadar süreci yönettiği yapılar İstanbul merkezli

Göncüoğlu, Mimar Sinan’ın dünya mimarlık tarihinde yerinin doldurulamayacağını lisana getirerek, onun Osmanlı coğrafyasında pek çok yapıta imza attığı üzere, Osmanlı coğrafyası içerisindeki mimari ve şehirciliğin gelişimini de mimar başı olarak sağladığını vurguladı.

Halep’te yok edilen Hüsreviye Mescidi ve Külliyesi’nin Mimar Sinan’ın birinci yapıtlarından olduğunu aktaran Göncüoğlu, Beşiktaş’taki Barbaros Hayrettin Paşa Türbesi’nin de büyük ustanın mimar başı olduktan sonra inşa ettiği birinci türbe binası olduğunu anlattı.

Göncüoğlu, Mimar Sinan’ın yapıtlarına bakıldığında, şahsen başında bulunduğu, temelinden son kilit taşına kadar süreci yönettiği yapıların İstanbul merkezli olduğunu kaydetti.

Medeniyetleri birleştiren mimar

Mimar Sinan’ın yapılarını sarsıntıya sağlam inşa ettiğini belirten Göncüoğlu, şöyle devam etti:

“Mimar Sinan’ın yapılarına baktığımızda piramit olarak üste hakikat yükseldiğini, birebir vakitte aksi piramit olarak temelin biçimlendiğini görmekteyiz. Bu inşaat tekniği Mimar Sinan’ın zelzeleye güçlü yapıları ortaya çıkarmasındaki kıymetli noktadır. Bu, Mimar Sinan’ın kendisinden evvel dünya medeniyet tarihindeki tüm yapıları incelemesinden geliyor. Bundan ötürü Mimar Sinan’ı ‘Medeniyetleri birleştiren mimar’ olarak tabir etsek çok da yanlışsız olur. Mimar Sinan’ın hala araştırmaya müsait noktalarından biri de vakfiyesidir. Vakfiyesindeki kıymetli noktalarından biri de İstanbul kaldırımlarının onarılması için bıraktığı bütçedir.”

Mimar Sinan’ın devşirmelikten gelen mesleğinin marangozluk olduğunu lisana getiren Göncüoğlu, Sinan’ın mimar, statikçi, sosyolog, inşaat, gemi ve etraf planlama mühendisi üzere çok taraflı olduğunu kaydetti.

Süleyman Faruk Han Göncüoğlu, “Şunu söz edebiliriz ki Mimar Sinan güzel bir statikçi. Günümüze ulaşmış Ayasofya’nın statik problemini, gerçekleştirdiği tamiratlarla bu statiği sağlayabilmiş olması bile tek başına kâfi.” dedi.

“Mimar Sinan, mimaride rol model alınmış kıymetli bir şahsiyet”

Göncüoğlu, Mimar Sinan’ın 19. yüzyılda Viyana standıyla bir arada Osmanlı entelektüalizminde ve bürokrasisinde, Osmanlı’yı söz etmekte birinci kez kullanılmaya başlandığını aktararak, şunları lisana getirdi:

“Ancak hamasetle bilgi eksikliği içerisinde gelişen bir Mimar Sinan var oluyor bu sefer. Mimar Sinan’ın bilimsel olarak, yaptığı çalışmalar olarak, önemli bir otobiyografisinin, yapıtlarının envanterinin çıkarıldığı periyot başlangıcı Cumhuriyet’tir. 1935’te Mustafa Kemal Atatürk’ün el yazısıyla Mimar Sinan üzerinden bilimsel araştırmaların yapılması ve Sinan’ın bir heykelinin hazırlanması hedefiyle yazdığı buyruk notuyla birlikte onunla ilgili birinci önemli çalışmalar başladı. Bugün bile Mimar Sinan’ın yapıtları birebir taklit edilmekte, tıpkı oranlar kullanılmakta. Bu olağan mimarinin gelişmekte olduğunun göstergesi mi geriye yanlışsız gidiş mi o tartışılır lakin şu gerçek Mimar Sinan, mimaride meseleleri gidermiş ve rol model alınmış değerli bir şahsiyet.”

Sinan’ı anlatan eserler ortaya konulmadığı için gizemler devam ediyor

Süleyman Faruk Han Göncüoğlu, Mimar Sinan’a ait birçok gizemin olduğu tarafındaki telaffuzlara ait şunları söyledi:

“Mimar Sinan hayat süreci içerisinde anlaşılmış birisi olmakla bir arada maalesef ondan sonraki yüzyıllar içerisinde bir efsaneler yumağı haline gelmiş, unutulmuş bir şahsiyet. Mimar Sinan hakkında gizemli pek çok şey tabir ediliyor lakin bunların dengeli bir noktası yoktur. Bunlar Mimar Sinan’ı tanımamamızdan kaynaklanan bir hamasetin acı örneğidir. Mimar Sinan’la ilgili bugün gerçekle hamaset ortasında gidip gelmeler yaşanmaktadır. Mimar Sinan’la ilgili bilimsel bütün bilgiler ortaya konulmasına karşın toplumsal medyada çok fazla gizemlerle ilgili, Mimar Sinan’ın kilit taşına koyduğu mektuptan tutun da Mihrimah Sultan’a olan aşkı üzere mantığın alamayacağı gizemler kendine itham edilmekte. Bu, Mimar Sinan’ı daha akademik mecralarda, herkesin anlayabileceği bir Mimar Sinan gerçeğine indirgememiş olmamızın kahırları. Biz Mimar Sinan’ı net anlatamadığımız için ve Mimar Sinan’ı herkesin anlayabileceği formda eserler ortaya konulmadığı için bugün gizemler biçiminde devam etmektedir.”

“Mimar Sinan’ın inşaat tekniklerinden haberimiz olmadığı vakit gizemler ek ediyoruz”

Göncüoğlu, Mimar Sinan’ın Mihrimah Sultan’a aşık olduğu istikametindeki telaffuzları çok rencide edici bulduğunu belirterek, Sinan’ın Mihrimah Sultan ismine yaptığı Üsküdar ve Edirnekapı’daki iki mescide ait, birinin art cephesinden güneş batarken başkasından ay doğduğu istikametindeki gizemin coğrafik açıdan imkansız olduğunu söyledi.

Bu mescitler ortasındaki ayın hareketlerinin dünyanın yuvarlak değil düz olması gerektiğini gösterdiğini aktaran Göncüoğlu, yeniden 13 yaşındaki bir bireyle 78-80 yaşlarındaki birinin aşkını da fiziken ve satıh olarak da imkansız bulduğunu lisana getirdi.

Üsküdar Kuşkonmaz Mescidi’ne kuşların konmamasının sebebinin de kuzey rüzgarlarından kaynaklandığını belirten Göncüoğlu, “Kuşun orada tünemesi ya donmasına sebep olur ya da kuş sendeler, öbür noktaya kaymak zorunda kalır. Bu yüzden de atmosferi bilmediğiniz vakit ve Mimar Sinan’ın inşaat tekniklerinden haberimiz olmadığı vakit bu tıp gizemler ek ediyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.